عقد بالا سر حضرت
یکی از مرسوم ترین مراسمات در مشهد در خصوص آیین ازدواج، برگزاری عقد در قسمت فوقانی مرقد مطهر امام رضا (ع) می‌باشد.به گفته محققین این رسم قدمت ۱۰۰ ساله داشته و علاوه بر شهروندان مشهدی زائرین امام رضا نیز برای شئون این پیوند فرخنده مراسم عقد خود را در حرم امام رضا(ع) برگزار می‌کنند. این مراسم در صحن دارالحجه با حضور خانواده‌های عروس و داماد توسط عاقد شرعی انجام خواهد شد.
زائران پیاده
چنانچه تا به حال سفر پیاده مشهد، این سفر روحانی و معنوی را تجربه نکرده و به شدت مشتاق و علاقه مند برای شرکت در این راهپیمائی معنوی هستید، باید از طریق کاروان هایی که در شهرتان وجود دارند اقدام نمایید و ثبت نام کنید. این بهترین و راحت‌ترین راهی است که برای پیوستن به سیل عاشقان می توان انتخاب کرد.
شام غریبان در حرم رضوی
مراسمی که اکنون به این مناسبت در حوزه حرم رضوی برگزار می‌شود مراسم خطبه شب شهادت و شام غریبان شامگاه شهادت امام رضا(ع) است. پیشینه مراسم شام غریبان در حرم مطهر رضوی هم که با حضور خدمه آستان قدس و عموم مردم برگزار می‌شود به سال ۱۳۳۹ هجری شمسی بازمی‌گردد. نخستین اشاره‌ای که به انجام این مراسم شده در روزنامه «نوای خراسان» است که در مطلبی با عنوان مراسم شام غریبان امام رضا(ع) در سال ۱۳۴۰ هجری شمسی از آن با عنوان دومین مراسم در این مورد یاد کرده است.
تعزیه خوانی
تعزیه خوانى نمایشى است که در یک محوّطه با حضور مردم توسط چند نفر انجام مى‌گیرد که در یک طرف نقش قهرمانان کربلا و اسراى آل الله و در طرف دیگر، نقش دشمنان اهل بیت را با لباس هاى مخصوص و ابزار جنگى همراه با شیپور نیزه, شمشیر ایفا مى‌کنند. صحنه و نمایش بر مبنای حوادث کربلا و مقتل ها تنظیم مى‌شود. تعزیه اگر با حفظ موازین و شئون معصومان انجام شود، در بینندگان تأثیر مهمى مى‌گذارد و وسیله انتقال فرهنگ شهادت به نسل‌هاى آینده است.
خیمه سوزان
همزمان با فرارسیدن عصر عاشورا، آیین خیمه سوزان با حضور پرشور عزاداران سید و سالار شهیدان در مناطق مختلف شهر مشهد برگزار می شود.
چراغ برات
رفتن به قبرستان و مشاهده افرادی که زمانی در بین ما حضور داشتند و امروز دیگر نیستند می تواند ما را به یاد دنیای آخرت بیندازد و دوری از گناه بیندازد. ایرانیان همواره در طول تاریخ برای از دست رفتگان خود عزت و احترام خاصی قائل بوده و معتقدند با اینکه عزیزانشان دیگر در این دنیا حضور ندارند اما روحشان کاملا آگاه و هوشیار است لذا مراسمات ویژه ای برای بزرگداشت آنها ترتیب میدهند. یکی از این مراسمات چراغ برات است که معمولا در استان خراسان برگزار می شود. در این مراسم که هر ساله در ماه شعبان برپا می گردد مردم به قبرستان می روند و برای زنده نگه داشتن یاد و خاطره مردگان خود خیرات می کنند.
روز زیارتی
در بعضی نسخه های کتاب اقبال الاعمال تألیف سید بن طاووس (م ۶۶۴ ق) آمده است: در بعضی کتابهای شیعیان عجم دیده ام که زیارت امام رضا(ع) در روز ۲۳ ذی قعده ـ از دور و نزدیک ـ مستحب است.همچنین بنا به روایتی، شهادت امام رضا(ع) در این روز اتفاق افتاده است .هرچند بنابر مشهور روز آخر ماه صفر ۲۰۳ این اتفاق رخ داده است. ۲۳ ذی قعده به عنوان روز زیارتی امام رضا(ع) شهرت یافته است.
علم کشی
نوعی آئین نمایشی برای سوگواری در مناسبت‌های مذهبی شیعیان است. در این آئین، یک یا تعدادی علم عزاداری در معابر گردانده می‌شود. علم کشی در ایران بیشتر در روز تاسوعا و روز عاشورا به عنوان بخشی از سوگواری محرم انجام می‌گیرد. معمولاً در صبح و ظهر عاشورا، علم‌های عزا در پیشاپیش هیئت های عزاداری به نمایش در می‌آید و در کوچه خیابان یک محله گردانده می‌شود.
آیین اذن عزا
این مراسم با حضور نمایندگان هیئت‌های عزادار سراسر کشورو همچنین دیگر کشورهای اسلامی در ایوان قبله بست شیخ طبرسی برگزار می‌شود. این نمایندگان با دریافت پرچم عزاداری سید وسالار شهیدان از دست تولیت آستان قدس رضوی از ساحت امام هشتم برای برپایی مراسم سوگواری محرم و صفر اذن می‌گیرند.در این مراسم همچنین آیین سیاهپوشی پوش ضریح مطهر و پرچم گنبد برگزار و حرم مطهر رضوی در آیینی ویژه سیاه پوش عزای حسینی می‌شود.مرثیه‌سرایی و شعرخوانی ذاکران اهل بیت (ع) و اهدای شال عزا به عزاداران از برنامه‌های این مراسم است.هیئت‌های عزادار سراسر کشور و چند کشور اسلامی امروز با تشرف به حرم رضوی از ساحت مطهر امام هشتم برای برپایی مراسم عزاداری محرم حسینی اذن عزا می‌گیرند.
مراسم دهه کرامت
مراسم دهه کرامت یکی از پرطرفدار‌ترین و شیرین‌ترین روز‌های سال برای ایرانیان و به خصوص عاشقان اهل بیت و عصمت و طهارت است. این ایام مقارن است با روز‌های موفورالسرور میلاد دردانه‌های اهل بیت که ایران میزبان آنان است و به همین جهت در این روز‌ها سراسر ایران اسلامی غرق در شادی و شعف و خوشحالی است. دهه کرامت همه ساله از روز اول ماه ذی القعده که مصادف است با سالروز ولادت حضرت فاطمه معصومه سلام الله علی‌ها آغاز می‌شود. روز اول دهه کرامت به مناسبت همین ولادت به نام روز دختر نیز نامگذاری شده است و شور و شعف دختران ایرانی در این روز دوچندان است.آخرین روز از دهه کرامت مصادف با یازدهم ذی القعده یکی از بزرگترین اعیاد ایرانیان است. در سالروز ولادت خورشید تابناک خراسان بلکه کل ایران، حضرت شمس الشموس انیس انفوس سلطان اباالحسن علی بن موسی الرضا ایران اسلامی غرق در شادی و شعف است و بسیاری از افراد همه ساله خود را در چنین روزی به مشهد مقدس می‌رسانند تا از نزدیک میهمان جشن تولد آن امام همام باشند.شادی مردم به یاد آن روزی است که در یازدهم ذیقعده سال ۱۴۸ هجری، مدینه حال و هوایی دیگر داشت و نه تنها در زمین بلکه از آسمان هم صدای تهنیت گفتن ملائک به گوش میرسید و شکوفا شدن غنچه دیگری از گل‌های بوستان ولایت را که فضای عالم را معطر ساخته بود بشارت میداد. نام او «علی» و کنیه اش «ابوالحسن» بود.
هیئات و دسته روی
دسته عزاداری که به آن هیئت هم گفته می‌شود، به جمعی از مردم گفته می‌شود که به صورت جمعی به عزاداری می‌پردازند. این نوع عزاداری به خصوص در بین شیعیان ایران شایع است.دسته‌های عزاداری معمولاً فقط از مردان تشکیل می‌شوند، و گاهی تعدادی از کودکان نیز در دسته حضور دارند. اگر چه دسته‌ها بیشتر برای سوگ درگذشت امام سوم شیعیان، حسین بن علی برگزار می‌شوند، اما ندرتاً در مناسبت‌های مذهبی دیگر نیز برپا می‌گردند
مشعل گردانی
اعضای حسینیه نجفی‌ها حدود ۵۰ سال است با فعالیت در این حسینیه که در مشهد واقع شده است، برای سیدالشهدا(ع) عزاداری می‌کنند و با رسم و آیین‌های خاص خود ارادتشان را به اهل بیت(ع) نشان میدهند.آیین مشعل‌گردانی، در مناطق مختلف، به‌صورت متفاوت برگزار می‌شود. درشیوه نجفی ، به‌وسیله آتش‌دان‌های کوچک چوبی یا فلزی، سازه‌ای ساخته می‌شود که به آن مشاعل گفته می‌شود. هنگام عزاداری، آتش‌دان‌ها را روشن می‌کنند و مَشاعل را در معابر عمومی میدان‌های اصلی شهر و محوطهٔ بیرونی اماکن مقدس حرکت میدهند. به‌علت وزن بالای مشاعل، برای حمل آن، نیاز به توانایی و قدرت جسمانی بالایی است. مشاعل‌ها در اندازه و شکل، با هم تفاوت دارند.در برخی مناطق مثل کربلا و اَردَکان یزد، گاهی به‌جای سازهٔ چندمشعلیِ مذکور، از مشعل‌های جدا و آتش‌دان‌هایی با دسته‌های بلند، مشابه علم ، استفاده می‌شود. این مشعل‌ها توسط عزاداران و در برخی مناطق، اختصاصاً توسط سادات ، همراه با خواندن اشعاری خاص، در معابر حرکت داده می‌شود. همراه مشعل‌گردانی، معمولاً طبل‌زنی و سنج زنی هم انجام می‌شود
مراسم تعویض گل
به مناسبت میلاد با سعادت امام رضا (ع)، گل‌های ضریح بارگاه ملکوتی حضرت رضا (علیه السلام) در مراسمی تعویض و گل‌های تازه جایگزین می‌شود. در هر گلدان، حدود ۴۵۰ گل چیده می‌شود. یکی از خادمان روحانی حریم رضوی، ابتدا پارچه‌هایی را که زائران جهت تبرک بر روی ضریح انداخته‌اند را جمع آوری و گرد و غبار روی ضریح مطهر را پاک و سپس به تعویض گلدان‌ها اقدام می‌کند. بر اساس یک سنت دیرینه، گل‌های فوق ضریح مطهر حضرت رضا (ع) هر روز صبح توسط سر کشیک خدام حرم مطهر تعویض و گل‌های تازه جایگزین آن می‌شود. این گل‌ها که در گلدان‌های فلزی با روکش طلایی قرار دارند مرغوب‌ترین انواع گل‌ها هستند که توسط متخصصین پرسابقه و با سلیقه در فن گل آرایی سازمان باغات آستان قدس رضوی آماده و در اولین ساعات هر روز به حرم مطهر منتقل می‌شود. تاریخچه گل فوق ضریح به سال‌های ۱۳۲۸ تا ۱۳۳۰ باز می‌گردد که از ۴ شاخه گل شروع شد و امروزه به ۴ گلدان در چهار گوشه ضریح رسیده است. روزانه ۴۰۰ شاخه گل بر روی مضجع شریف امام رضا (ع) استفاده می‌شود. گل‌های مورد استفاده در روی ضریح مطهر بیشتر از انواع شاخه‌های گل گلایل، مریم، میخک، رز، مارگریت و زنبق انتخاب می‌شود. این گل‌ها بسیار مقاوم بوده و برای مدت ۲۴ ساعت علیرغم ازدحام جمعیت و گرمای سطوح فوقانی ضریح مطهر، باطراوت باقی می‌ماند.. گل‌های تعویض شده بعد از بسته بندی هر روز صبح زود در رواق غدیر واقع در صحن غدیر طی یک مراسمی با تلاوت قرآن کریم و ذکر توسل به ائمه اطهار علیهم السلام در میان زائران حرم مطهر رضوی توزیع می‌شود.
کرسی خوانی
یکی دیگر از آداب و رسوم مردم مشهد در محرم آیین «کرسی خوانی» است. این مراسم در زمان ورود هیئت‌های عزاداری به صحن حرم اجرا می‌شود. در این مراسم نوحه‌خوان به بالای یک کرسی یا صندلی ۴ پایه بلند می‌رود و شروع به خواندن می‌کند. سپس عزاداران گرد او حلقه می‌زنند و به او پاسخ میدهند.
جارو کشی حرم
جاروکشی از مشاغل قدیمی در حرم امام رضا علیه السلام است به طوری که در عهد صفوی خدمتی مستقل محسوب می گردید. قدیمی ترین سندی که به شغل جاروکشی اشاره دارد حکم خدمت و پرداخت حقوق دو جاروکش آستانه در سال ۱۰۱۱ه.ق است. به خدمت جاروکشی تا سال ۱۱۳۰ ه.ق به طور مکرر در اسناد اشاره شده است؛ بعد از این تاریخ، با وجود کاربرد واژه «جاروکش»، در اسناد، از آن به عنوان شغلی مستقل یاد نشده و جاروکشی بخشی از وظایف دربانان، فراشان و خادمان به شمار رفته است. یکی از مصارف موقوفات در بعضی از وقف نامه ها، تأمین هزینه جاروکشی حرم مطهر بوده است.عنوان «جاروب کش آستانه» را گاه بعضی اشخاص برای ابراز ارادت و خضوع خود به امام رضا علیه السلام بر می گزیدند؛ همچنان که در بعضی از کتیبه ها عبارت « به سعی و اهتمام جاروب کش آستانه» آمده است.
طواف میت در حرم مطهر رضوی
بر اساس یک سنت قدیمی پیکر کسانی که در مشهد فوت می شوند بعد از انجام دادن غسل میت به حرم مطهر رضوی آورده خواهند شد تا طواف آنها در حرم امام رضا (ع) انجام شود. همانقدر که مومن بین مردم دارای احترام است، بدن متوفی نیز حرمت دارد و باید با احترام غسل و کفن شود. یکی از رسوم در نحوهی برگزاری مراسم ختم در مشهد این است که متوفی را به حرم امام رضا (ع) برای عرض سلام می برند. این مراسم تشییع مراحل خاص خودش را دارد.